Martin, Terracottafabriek van E.C.

Naam: 
Martin, Terracottafabriek van E.C.
Plaats: 
Zeist
Nationaliteit: 
Nederland
Werkperiode: 
1835 - 1922
Geschiedenis bedrijf: 

De Terracottafabriek (1835-1922) van E.C. Martin was gevestigd aan de Lageweg 6 te Zeist. Dit bedrijf was in 1835 opgericht. Zoals veel van de Zeister industrie, was ook deze fabriek gelegen nabij de gebouwen van de Broedergemeente. De terracottafabriek, oorspronkelijk begonnen als een werkplaats waar (tegel)kachelovens werden gemaakt, werd in 1840 overgenomen door de uit Duitsland afkomstige E.C. Martin (lid broedergemeente), onder wiens leiding het bedrijf een zekere reputatie verwierf. Het pand was gehuurd van de Evangelische Broedergemeente (Herrnhutters). In 1886 (zie afbeelding Jaarverslag Provincie Utrecht) staat het bedrijf geregistreerd onder de naam Firma Martin & Co (eigenaar H. A. Martin), Fayence, kachels en ornamentenfabriek. Naast rijk versierde kachels maakte het bedrijf vazen, beeldjes en vooral bouwornamenten. Tussen 1895 en 1922 heeft de firma de geel geglazuurde bouwkeramische elementen** geleverd voor de Nieuwe Bavo te Haarlem. Met name de koepel is hiermee op indrukwekkende wijze versierd. De fabriek was in 1922 genoodzaakt de deuren te sluiten als gevolg van een slechte bedrijfsvoering. Tot enkele jaren geleden, vormden de directievilla aan de Lageweg met een aantal kleinere restanten van het bedrijf de laatste herinneringen aan Terracottafabriek Martin. In 2014 is het pand in ere hersteld en schitterend gerestaureerd. 

** De verschillende veelkleurige elementen zijn geleverd door De Porceleyne Fles te Delft. De geelbakkende verblendsteen is geleverd door de firma van de Loo te Dieren. Aan de buitenzijde is de geglazuurde terracotta bij de gootlijsten en de boogfronten van de vensters geleverd door Dericks & Geldens uit Druten en door W.C. Brouwer uit Leiderdorp. De stukken die bij de restauratie ter vervanging van verloren bouwkeramiek zijn aangebracht zijn grotendeels gemaakt door A. Schmidt lehmann & Co.Dit bedrijf ging tijdens de restauratie van de kerk echter failliet, waardoor een deel ook nog door een onbekende fabriek is geleverd (aanvullende gegevens onder grote dank ontvangen van Michiel Overhoff, keramiek restaurator te Amsterdam en betrokken bij de restauratie van de bouwkeramiek in de Nieuwe Bavo te Haarlem). 

Afbeeldingen: Herenhuis met schilddak aan de Lageweg 6 te Zeist, daterend van kort na 1850. De gevels zijn versierd met terracotta-ornamenten die, evenals de bekende Zeister kachelovens, in deze fabriek werden vervaardigd. Het kleine lage pand links ervan was de huisvesting van het keramiekbedrijfje Klinkenberg; hetzelfde pand, thans Lageweg 35, anno 2014 (foto Stichting Vrienden Nederlands Tegelmuseum, Otterlo); de naam E.C. Martin boven de ingang, anno 2014 (foto Stichting Vrienden Nederlands Tegelmuseum, Otterlo); uitsnede uit een pagina van het Jaarverslag van de Provincie Utrecht uit 1886 (bron Fr. Landzaat); bouwkeramiek toegepast in de Nieuwe Bavo Basiliek te Haarlem, opname van na de restauratie in 2013.

Bibliografie: 
  • Stokroos, Meindert, Terra cotta in Nederland. Het gebruik van terra cotta en kunststeen in de 19e eeuw, Amsterdam: GBM, 1985.
  • Wels, H., Herrnhutters in Zeist: wonen, werken, geloven, 1999.
  • Plevier, José, Katwijk Aardewerk en Klinkenberg Zeist 1916-1996, 2005.